Gmina Krościenko nad Dunajcem
Krościenko to jedna z najstarszych miejscowości w całym górnym biegu rzeki Dunajec, położone na styku Pienin, Gorców oraz Beskidu Sądeckiego. W sposób niepowtarzalny łączą się tutaj elementy przyrodnicze, kulturowe oraz ślady ciekawej historii. Osobliwością krajobrazową na międzynarodową skalę jest przełom Dunajca.
Gmina Krościenko nad Dunajcem to idealne tereny wypoczynkowe, służące regeneracji sił fizycznych i psychicznych, to obszary wolne od zanieczyszczeń, niskiej urbanizacji i cechujące się dobrym klimatem. To unikalne środowisko przyrodnicze, urozmaicone ukształtowanie powierzchni, niesamowite osobliwości biosfery oraz atrakcyjne formy kultury materialnej i duchowej.
Według Długosza Krościenko miało istnieć już w roku 1251. W 1287 r. było już prawdopodobnie miastem na prawie polskim, a powstanie miejscowości związane jest prawdopodobnie z budową najwyżej położonego w Polce zamku tj. Zamku Pienińskiego.
Od 1827 r. Krościenko posiadało status uzdrowiska z nielicznymi przerwami do 1939 r. Wody ze źródeł „Stefan”, „Michalina” i „Maria” eksportowano m.in. do Krakowa i Lwowa. Wody z tych zdrojów doskonale nadają do leczenia m.in przewodu pokarmowego i dróg oddechowych.
W Krościenku nad Dunajcem znajduje się siedziba utworzonego w 1932 r. Pienińskiego Parku Narodowego. Pobliskie tereny zaliczane są do najciekawszych i najpiękniejszych zakątków Europy.
“…Kto raz był – powrócić musi. Tutaj w nasze okolice. Wdrapać się na Sokolicę. Która wszystkich pięknem kusi…”
Gmina Krościenko nad Dunajcem położona jest we wschodniej części powiatu nowotarskiego w malowniczej kotlinie pomiędzy trzema pasmami górskimi: Pienin, Gorców i Beskidu Sądeckiego. W jej skład wchodzi osiem sołectw: Dziadowe Kąty, Grywałd, Hałuszowa, Kąty Niwki, Krościenko Centrum, Krościenko Zawodzie, Krośnica i Tylka Biały Potok. Powierzchnia gminy wynosi ponad 57 km kwadratowych. Jest tu jest bogactwo niepowtarzalnej przyrody, niezwykłej historii i wyjątkowej kultury. Dlatego jest to miejsce idealne na wypoczynek, gdzie wśród pięknego krajobrazu, w czystym powietrzu, dobrym klimacie, unikatowym środowisku przyrodniczym, blisko Pienińskiego Parku Narodowego można zregenerować siły zarówno te fizyczne, jak i psychiczne.
The commune of Krościenko nad Dunajcem is located in the eastern part of the Nowy Targ district in a picturesque valley between three mountain ranges: Pieniny, Gorce and Beskid Sądecki at the confluence of the Dunajec and Krośniczanka rivers. It consists of eight villages: Biały Potok - Tylka, Dziadowe - Kąty, Grywałd, Hałuszowa, Kąty - Niwki, Krościenko - Centrum, Krościenko - Zawodzie and Krośnica. The area of the commune is over 57 square kilometers. Here you can find a wealth of unique nature, extraordinary history and culture. That is why it is a perfect place for relaxation, where among the beautiful landscape, clean air, good climate, as well as natural environment, close to the Pieniny National Park, you can regenerate both physical and mental strength
Krościenko nad Dunajcem, miasto królewskie, stolica Pienin to nie tylko najstarsza miejscowość regionu, ale także pięknie położona pośród łagodnych szczytów gór, u stóp wartkiego biegu Dunajca i potoku Krośniczanka. To tu jest ostatnia przystań słynnego spływu przełomem Dunajca. Przez stulecia Krościenko nad Dunajcem było centrum gospodarczym Pienin. Mieszkańcy zajmowali się kupiectwem, rzemiosłem, rolnictwem i flisactwem. To tędy już przed wiekami prowadził znany szlak komunikacyjny zwany Drogą Królewską. Prawa miejskie Krościenko "Crosna nad Chrostnicą" uzyskało już w 1348 roku za króla Kazimierza Wielkiego, choć jak podaje Jan Długosz Krościenko miało już istnieć w 1251 roku, a w 1287 było miastem na prawie polskim.
Krościenko nad Dunajcem, the royal city, the capital of the Pieniny Mountains, is not only the oldest town in the region, but also beautifully situated among gentle mountain peaks, at the foot of the rapid course of the Dunajec and the Krośniczanka stream. This is the last marina of the famous rafting down the Dunajec River Gorge. For centuries, Krościenko nad Dunajcem was the economic center of the Pieniny Mountains. The inhabitants dealt with trade, crafts, agriculture and rafting. This is where the well-known communication route known as the Royal Route ran. Krościenko "Crosna on Chrostnica" obtained city rights in 1348 during the reign of King Casimir the Great, although, according to Jan Długosz, Krościenko was supposed to exist already in 1251, and in 1287 it was a city under Polish law.
Historia
Dobre czasy prosperity „Serca Pienin" przerwały wojny w XVII wieku, a wraz z ními pożary oraz epidemie dżumy, cholery i czarnej ospy. Ich pokłosiem są kapliczki na obrzeżach miejscowości, gdzie były miejsca pochówku.
Krościenko nad Dunajcem w swej najstarszej części składa się z dwóch sołectw: Centrum i Zawodzie. Centrum to część z zabytkowym rynkiem, kościołem i ratuszem, z kolei Zawodzie to część dawnego uzdrowiska. Krościenko na Dunajcem od 1827 roku do 1939 roku posiadało status uzdrowiska. Tutejsze wody mineralne były na tyle zdrowe, że eksportowano jej do Lwowa i Krakowa. Do źródeł prowadzi przepiękna Aleja Lipowa. Wody źródeł: "Stefan", "Michalina" i "Maria" są wręcz doskonałe do leczenia chorób przewodu pokarmowego i dróg oddechowych. Są to wody szczawy alkaliczno słone.
The good times of prosperity in the Heart of the Pieniny were interrupted by wars in the 17th century, and with them fires and epidemics of plague, cholera and smallpox. Their aftermath are chapels on the outskirts of the village, which mark the burial places.
Krościenko nad Dunajcem consists of two regions: Centrum and Zawodzie. Centrum is the oldest part with a historic market square, church and town hall, while Zawodzie is part of the former health resort. Krościenko nad Dunajcem had the status of a health resort from 1827 to 1939. The local mineral waters were healthy enough to be exported to Lviv and Cracow. The beautiful Aleja Lipowa leads to the springs. The waters springs: "Stefan", "Michalina" and "Maria" are perfect for treating diseases of the digestive tract and respiratory tract. The water is alkaline and rich in salt.
Grywałd - leży u podnóża Lubania. To tu jest unikatowy na drewniany kościółek pw. Św. Marcina, to perła Szlaku Architektury Drewnianej. Do dziś zachował on swój pierwotny charakter. Świątynia pochodzi z II połowy XV wieku jest ona o konstrukcji zrębowej, jest oszalowana i obita gontem. W środku tuż pod wieżą jest babiniec, szerokości prezbiterium. Układ wewnętrzny przypomina cerkiew łemkowską. W kościółku była figura Madonny Grywałdzkiej z XIV wieku. Umieszczona w muzeum w Tarnowie, niestety podczas II wojny światowej zginęła.
Grywałd lies at the foot of Lubień. Here you can find a unique wooden church of St. Martin, which is the pearl of the Wooden Architecture Trail. It has retained its original character to this day. The church dates from the second half of the fifteenth century. The church made with logs, timbered and shingled. In the middle, just below the tower, there is a women's porch, and the chancel is the same width. The internal layout resembles a Lemko church. There was a figure of Madonna Grywałdzka from the 14th century in the church, in 1937 it was placed in the museum in Tarnów, unfortunately it went missing during World War II.
Krośnica - królewska wieś to dobre miejsce wypadowe nad Jezioro Czorsztyńskie. To stąd roztacza się niesamowity widok na Kotlinę Nowotarską i Tatry. Dawniej część mieszkańców utrzymywała się z pasterstwa.
Krośnica - the royal village is a good starting point for escapades to Lake Czorsztyn. You can get an amazing view of the Nowotarska Valley and the Tatra Mountains there. In the past, some of the inhabitants lived off shepherding.
Hałuszowa - leży w otulinie PPN, to także stąd można podziwiać pasma Lubania w Gorcach. Nazwa miejscowości pochodzi od potoku, który był już wzmiankowany w dokumencie lokacyjnym z 1348 roku Kazimierza Wielkiego.
Hałuszowa - although it lies in the PPN buffer zone, it is also from here that you can admire the ranges of Lubań in the Gorce Mountains. The name of the town comes from a stream that was already mentioned in the foundation document from 1348 by Casimir the Great. Centuries ago.
Dziadowe Kąty i Kąty - Niwki stąd można podziwiać zapierające dech widoki na Pieniny, Pasmo Radziejowej i dolinę Dunajca. To jeden z najbardziej tajemniczych zakątków gminy pełen legend o ukrytych talarach, demonach i wodzie zamieniającej się w wino...
Dziadowe Kąty and Katy Niwki from here you can admire breathtaking views of the Pieniny Mountains, the Radziejowa Range and the Dunajec Valley. It is one of the most mysterious corners of the commune, full of legends about hidden thalers, demons and water that turns into wine...
Tylka - stąd roztacza się piękna panorama na Gorce. To tu była unikatowa osada zrębkowa w otoczeniu lasów, a w XVII wieku - niewielka huta szkła.
Tylka a beautiful panorama of Gorce can be observed there. A unique log settlement surrounded by forests, and in the 17th century a small glass factory, were established there.
Warto wiedzieć
W stolicy Pienin jest siedziba Pienińskiego Parku Narodowego, najstarszego w Polsce, utworzonego w 1932 roku. Można tu zobaczyć wystawę przyrodniczą. Jest tu siedziba PTTK, oddział Pieniński oraz sekcji operacyjnej GOPR. Z Krościenka wiodą szlaki na Sokolicę (747 m. n. p.m.) i Trzy Korony (982 m. n. p. m.). To także stąd prowadzi szlak na Lubań (1211 m. n.p.m.) w Gorcach i na Przechybę (1173 m. n.p.m.) w Beskidzie Sądeckim.
The capital of the Pieniny and the seat of the Pieniny National Park, the oldest in Poland, was established in 1932. You can see the nature exhibition here. There is a seat of PPTK, the Pienińska branch and the GOPR operational section here. From Krościenko, trails lead to Sokolica (747 m above sea level) and Trzy Korony (982 m above sea level). It is also from here that the trail leads to Lubań (1211 m above sea level) in Gorce and to Przechyba (1173 m above sea level) in Beskid Sądecki.
Są Grzybki, miejsca odpoczynku. Najstarszy na górze Stronie z 1906 roku. Są też na Kijowo, Stajkowa, Wierchy, Zapotocze, Klocówki, Na Marszałku, Pod Groniem, Gronniki na terenie sołectwa Krośnica, Pod Sołtysią Górą, Podżarnowiec. Są liczne szlaki rowerowe, a szczególnie Velo-Dunajec, najpiękniejsza ścieżka rowerowa w Polsce. Jest także pumptrack, czyli profesjonalny tor rowerowy nad brzegiem Dunajca oraz specjalne miejsca rekreacyjne z leżakami i staw rekreacyjny. Dużym udogodnieniem jest zadaszona, stylowa, kładka pieszo-rowerowa przez Dunajec zbudowana w rejonie tzw. zerwanego mostu". To wszystko sprawia, że „Stolica Pienin" to doskonała baza do uprawiania rekreacji i turystyki.
There are Grzybki, resting places on the hills. The oldest on the top of Stronie from 1906. They are also on Kijowo, Stajkowa, Wierchy, Zapotocze, Klocówki, Na Marszałku, Pod Groniem, Gronniki na terenie sołectwa Krośnica, Pod Sołtysią Górą, Podżarnowiec There are numerous bicycle routes, especially VeloDunajec, the most beautiful bicycle path in Poland. All this makes the Heart of the Pieniny an excellent base for tourism.
Zabytkowy Rynek
Zabytkowy Rynek w Krościenku to perełka architektury. Na środku jest zabytkowy ratusz, a na wschodniej pierzei - jeden z najcenniejszych zabytków - XIV-wieczny kościół p.w. Wszystkich Świętych. Jego budowa ruszyła w XIII wieku, zakończyła w XIV wieku, z tego czasu pochodzi prezbiterium. Jest tu kamienna chrzcielnica podarowana przez króla Jana Olbrachta w 1493 roku, gdy ten wraz z kardynałem Fryderykiem Olbrachtem zatrzymali się w Krościenku. W XVII wieku przebudowano kościół nadając mu styl barokowy. Są tu też kapliczki wotywne.
The historic Market Square in Krościenko is an architectural gem. In the middle there is a historic town hall, and on the eastern frontage - one of the most valuable monuments - the 14th-century church of All the saints. Its construction started in the 13th century, it was completed in the 14th century, and the presbytery dates from that time. There is a stone baptismal font donated by King Jan Olbracht in 1493, when he and Cardinal Fryderyk Olbracht stayed in Krościenko. In the 17th century, the church was rebuilt in a baroque style. There are also votive shrines here.
A to ciekawe:
Kazimierz Wielki nadając Krościenku prawa miejskie na prawie magdeburskim 6 czerwca 1348 roku miał stwierdzić: " To wspaniałe dziedzictwo, które dokonać postanowiliśmy na pożytek Naszego Królestwa, powinno być wiekuiście trwałe i silne, co My Kazimierz z Bożej Łaski Król Polski niniejszym oznajmujemy powszechności obecnej i przyszłej". Wraz z prawami miejskimi i aktem lokacyjnym mieszkańcom przyznano tzw. wolniznę od podatków na 20 lat, możliwość łowienia ryb w obrębie miasta, wycinania drzew i polowania w lasach królewskich dla własnych potrzeb.
W latach 1855-1867 Krościenko było siedzibą powiatu. Funkcjonował więc tu: urząd skarbowy, poczta, sąd powiatowy i notariat. A od 1919 do 1955 roku w Krościenku był sąd grodzki. W 1929 roku miasteczko odwiedził prezydent Ignacy Mościcki, a potem też gen. J Haller oraz Aleksandra Piłsudska, żona marszałka Józefa Piłsudskiego, honorowa obywatelka Krościenka. Wcześniej bywali tu królowie Władysław Warneńczyk i Jan Kazimierz, przejeżdżali: Kazimierz Wielki, Ludwik Węgierski i Jadwiga.
This is interesting:
Casimir the Great, granting town rights to Krościenko under Magdeburg law on June 6, 1348, was to state: "This wonderful heritage that we decided to make for the benefit of our Kingdom should be eternally durable and strong, which we, Casimir, by God's grace the King of Poland, hereby declare to the present and future". Along with municipal rights and the location act, the residents were granted to be tax free for 20 years, the possibility of fishing within the city, cutting trees and hunting in the royal forests for their own needs.
In the years 1855-1867, Krościenko was the seat of the district. So here functioned: the tax office, post office, district court and notary. And from 1919 to 1955 there was a municipal court in Krościenko. In 1929, the town was visited by President Ignacy Mościcki, and later by General J Haller, and Aleksandra Piłsudska, wife of Marshal Józef Piłsudski, honorary citizen of Krościenko. Earlier, kings Władysław Warneńczyk and Jan Casimir visited here, while: Casimir the Great, Ludwik Węgierski and Jadwiga passed by.
W latach 70 XX w. ks. Franciszek Blachnicki utworzył na Kopiej Górce pierwszy ośrodek oazowy - Centrum Ruchu Światło - Zycie. Miejsce to wiele razy odwiedzał kard. Karol Wojtyła.
In the 1970s, Fr. Franciszek Blachnicki created the first oasis center on Kopia Górka - the Light - Life Movement Center. This place was visited many times by Cardinal Karol Wojtyła.
Góra Zamkowa (799 m n.p.m) z ruinami warowni, zbudowanej z XIII wieku. To tu miała schronić fot. Beata Szkaradzinska się przed Tatarami św. Kinga. Z Jej postacią w Krościenku nad Dunajcem wiąże się wiele legend. Jest tu Jej ulica, kapliczki i Grota na Górze Zamkowej. Na północnym zboczu Góry Zamkowej są tzw. Ogródki Kingi z naskalną roślinnością: smagliczką Arduina, chryzantemą Zawadzkiego, asterem alpejskim, goździkiem okazałym.
Góra Zamkowa (799 m above sea level) with the ruins of the fortress, built from the 13th century. It was here that St. Kinga were to hide from the Tatars. Many legends are associated with her figure in Krościenko nad Dunajcem. There is Her Street, chapels and Grotto on Castle Hill. On the northern slope of Góra Zamkowa there are so-called Kinga's gardens with rock vegetation: Arduin Alyssum, Zawadzki's chrysanthemum, alpine aster, Dianthus speciosus.
Święta Kinga
Święta Kinga dekretem Dykasterii ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów (łac. Dicasterium de Cultu Divino et Disciplina Sacramentorum) przekazanym oficjalnie 23 lipca 2023 roku przez bpa Andrzeja Jeża w dwóch kopiach dla władz świeckich i kościelnych została oficjalną patronką Krościenka nad Dunajcem. Żywą pamiątką tego wydarzenia jest Ogródek Św. Kingi. Jest on zlokalizowany na skarpie w pobliżu Dunajca, tuż za zabytkowym kościółkiem pw. Wszystkich Świętych znajdującym się od wieków przy rynku królewskiego miasteczka.
Saint Kinga by the decree of the Dicastery for Divine Worship and the Discipline of the Sacraments (Latin: Dicasterium de Cultu Divino et Disciplina Sacramentorum) officially transferred on July 23, 2023 by Bishop Andrzej Jeż in two copies for secular authorities and church authorities became the official patron of Krościenko nad Dunajcem. A living reminder of this event is the St. Kinga's Garden. It is located on a slope near the Dunajec River, just behind the historic church of All Saints, located for centuries at the market square of the royal town.
